Page 84 - GALENIKA MEDICAL JOURNAL

rotavirus, norovirus, adenovirus (enterični serotipovi), cal- Svetska zdravstvena organizacija (World Health Organizati-
civirus i astrovirus, bakterijske Campylobacter jejuni, Salmo- on, WHO) za inicijalni tretman najtežeg stepena dehidracije
nellae (animalni, netifoidni sojevi), Shigella i patogene vrste preporučuje brzu intravensku infuziju 0,9% NaCl ili Ringero-
Escherichia coli, a parazitarne Giardia lamblia, Entamoeba vog rastvora u količini od 70-100 mL/kg telesne težine tokom
Histolytica i Cryptosporidium parvum 8-14 . Pored gastrointesti- 3-6 h, pri čemu se prvih 30 mL/kg daju brzo (30-60 min), a
nalnih infekcija, akutni dijarejalni poremećaj uzrokuju unos preostalih 70 mL/kg sporije, tj. tokom 2,5-5 h . U sklopu ove
31
hrane kontaminirane enterotoksinima Staphylococcus aure- procedure, osim uvida u opšte stanje bolesnika, neophodno
us, Clostridium perfringens i Bacillus cereus, zatim antibiotici je pratiti centralni venski pritisak i diurezu. U slučaju restau-
širokog spektra, oralni preparati gvožđa, laksativi, citostati- racije volemije bez uspostavljene diureze treba imati u vidu
ci i teže ekstraintestinalne infekcije u dojenačkom uzrastu, akutnu ishemijsku tubulsku nekrozu i u skladu sa tim pre-
kao što su sepsa, infekcija urotrakta, otitis media, pneumo- duzeti odgovarajući tretman . Nakon korekcije šoknog ili
32
nija i druge 5, 15-18 . Duža primena antibiotika širokog spektra, prešoknog stanja, odnosno ako težina dehidracije nije bila
posebno kod dece sa hroničnim inflamatornim bolestima tog stepena, potpuna nadoknada deficita tečnosti u izona-
creva i imunodeficijencijom, može uzrokovati težak Clostri- trijemijskoj i hiponatrijemijskoj dehidraciji zahteva period
dium difficile (pseudomembranozni) enterokolitis 13, 19, 20 . od 24-36 h, a u hipernatrijemijskoj 36-48 h 26, 32 . U izonatrije-
mijskoj i hiponatrijemijskoj dehidraciji 50% deficita tečnosti
Budući da su dehidracija i negativan nutritivni bilans se nadoknađuje tokom prvih 8 h, a preostalih 50% narednih
glavne komplikacije akutne dijareje, jasno je da će nadokna- 16-24 h, dok u hipernatrijemijskoj dehidraciji ovaj postupak
da gubitka telesne tečnosti i adekvatna ishrana biti osnova mora biti postepeniji . Ukupan manjak telesnog natrijuma
26
njenog lečenja, dok su druge terapijske mere, izuzimajući u hiponatrijemijskoj dehidraciji se izračunava prema formu-
antipiretike u visokoj febrilnosti, eubiotike (probiotici i sim- li: Na (mmol) = telesna težina (kg) x 0,6 x (135 - Na seru-
+
+
biotici) i antimikrobne lekove, u određenim slučajevima, ret- ma u mmol/L). U cilju prevencije relativne hipernatrijemije,
ko potrebne 9, 10, 13, 21-24 . dostizanje normalnog nivoa serumskog natrijuma mora
biti lagano, odnosno ne brže od 0,5 mmol/L na sat 26, 33 . Ovo
je izuzetno bitno, jer nagla korekcija hiponatrijemije može
Rehidracija deteta sa akutnom dijarejom uzrokovati demijelinizaciju moždanih struktura, posebno u

Laka i srednje teška dehidracija uzrokovana akutnom području ponsa, praćenu trajnim sekvelama, pa i fatalnim
26
dijarejom se u oko 95% slučajeva uspešno koriguje pri- ishodom . U simptomatskoj hiponatrijemiji se infunduje
menom oralne rehidracione solucije (Oral Rehydration So- 3% NaCl brzinom od 1 mL/min, do porasta nivoa natrijuma
lution, ORS), dok se rehidracija u teškoj dehidraciji obavlja u serumu na 120 mmol/L, odnosno do vidnog poboljšanja
33
intravenskim putem 5, 8-10, 21-27 . Terapija vodom i elektrolitima stanja svesti i/ili prestanka konvulzija . Budući da 1 mL/
obuhvata nadoknadu deficita i pokriće tekućih patoloških i kg telesne težine 3% NaCl podiže natrijemiju za 1 mmol/L,
fizioloških gubitaka 4, 25-27 . Najčešće se viđa izonatrijemijski njegova intravenska primena u dozi od 4-6 mL/kg obično
33
(izotoni) tip dehidracije (70-80%), koji je prognostički najpo- dovodi do prestanka simptoma . Zbog opasnosti od mož-
voljniji, a ređe hipernatrijemijski (10-20%) i hiponatrijemijski danog edema, hemoragije i tromboze, brzina normalizacije
(10-15%) 3, 28 . Zbog naglašeno vulnerabilne homeostaze vode serumskog natrijuma ne sme biti veća od 10-12 mmol/L za
i elektrolita, sklonost dehidraciji, njenoj težini i poremećaju 24 h ili 0,5 mmol/L na sat 26, 33 . U cilju prevencije navedenih
osmolalnosti je posebno prisutna kod dece u prvoj godini komplikacija, korekcija hiponatrijemije i hipernatrijemije
posle rođenja 1, 15 . Osnovni faktori koji u ovom uzrastu uzro- zahteva kontrolu nivoa serumskog natrijuma na 2-4 h 26, 33 .
kuju razvoj hipernatrijemijske dehidracije su dijareja pri- Dekompenzovana metabolička acidoza, sa pH nižim od
marno osmotskog tipa, ishrana običnim kravljim mlekom, 7,25 ili vrednostima serumskih bikarbonata (HCO ) ispod 10
-
3
povišena telesna temperatura i metabolička acidoza, a hipo- mmol/L, iziskuje intravensku primenu bikarbonata prema
natrijemijske - prolongirana dijareja, pre svega sekretorna, Astrupovoj formuli: NaHCO (mmol/L) = telesna težina (kg)
3
izostala ili nedovoljna primena ORS i pothranjenost . x 0,3 x -BE, gde je -BE negativan bazni eksces (ili bazni defi-
29
cit) . U većini slučajeva dovoljno je nadoknaditi trećinu do
34
polovinu izračunate doze.
Intravenska rehidracija
Uslov za korekciju hipokalijemije je izlazak bolesnika iz
Bolesnik sa teškom dehidracijom, praćenom šoknim ili stanja šoka, odnosno uspostavljena diureza 26, 33 . Koncen-
prešoknim stanjem, iziskuje hitnu restauraciju vaskularnog tracija kalijuma u infuzionoj tečnosti ne sme biti veća od 40
volumena . U tom cilju se primenjuje intravenska infuzija mmol/L i daje se kontinuiranom intravenskom infuzijom u
27
0,9% NaCl ili Ringer laktata u dozi od 10-30 mL/kg telesne dozi od 3-4 mmol/kg telesne težine tokom 24 h. Hiperkalije-
težine tokom 1-3 h . Ako se stanje pacijenta ne popravlja, mija u sklopu teške dijareje se gotovo redovno normalizuje
26
isti postupak se ponavlja tokom sledećih 1-3 h. Za uspos- nakon korekcije dehidracije i metaboličke acidoze.
tavljanje volemije primenjuje se i bolus ili brža infuzija 20
mL/kg telesne težine 0,9% NaCl tokom 10-20 minuta, što se
po potrebi može ponoviti još 1-2 puta unutar sat vremena .
30

82 DOI: 10.5937/Galmed2411073R