Page 10 - GALENIKA MEDICAL JOURNAL

Zaključak: Tehnika anestezije značajno utiče na međusobnog kontakta i bazičnih emotivnih senzacija zaka-
3, 6
pojavu postoperativnih komplikacija i intenziteta sneli, u odnosu na vaginalni porođaj .
postoperativnog bola. Primena regionalnih tehnika Među najznačajnijim negativnim efektima operativnog
anestezije, spinalne, a naročito epiduralne ima završavanja trudnoće je pojava akutnog postoperativnog
prednosti u odnosu na opštu endotrahealnu anesteziju bola . Carski rez je povezan sa umerenim do jakim posto-
7
jer smanjuje postoperativni bol i pojavu neželjenih perativnim bolom. Bol je subjektivan osećaj koji se opisuje
dejstava i komplikacija, povoljno utiče na hemodinamsku na različite načine, koristeći kvalitet, lokalizaciju, intenzitet
stabilnost, ranu mobilizaciju, kraći početak oralnog i druge osobine, uzimajući u obzir i emocionalni uticaj. Iako
unosa i brže uspostavljanje laktacije. prepoznajemo značaj svih karakteristika bola, njegov inten-
zitet je prihvaćen kao najvažnija klinička dimenzija doživlja-
Ključne reči: carski rez, faktori rizika, komplikacije, vanja bola. Na intenzitet bola mogu uticati različiti faktori:
postoperativni bol, opšta anestezija, regionalna dužina trajanja operacije, manuelna spretnost hirurga, gu-
anestezija bitak krvi, komorbiditeti, socijalno-ekonomski status paci-
jenta, nivo obrazovanja i dr . Ipak, čini se da najznačajniji
8
uticaj ima anestezija, kako sama tehnika anestezije (opšta vs
regionalna), tako i manuelna spretnost anesteziologa, kao i
izbor anestetika i drugih medikamenata. Brojnim radovima
Uvod je pokazano da regionalne tehnike anestezije imaju apso-
Carski rez (Sectio Caesarea, SC) je akušerska operacija, lutnu prednost u odnosu na opštu anesteziju, kako po pita-
prvi put izvedena pre više od 100 godina, gde se fetus rađa nju manje učestalosti i manjeg intenziteta postoperativnog
kroz hirurški rez na abdomenu (laparotomiju) i na zidu ma- bola, tako i u pogledu mnogih drugih elemenata uspešnog
terice (histerotomiju) . Postoje različiti tipovi carskog reza, postoperativnog oporavka (ranija mobilizacija, ranije uspo-
1
koji se mogu podeliti prema inciziji kože, pristupu uterusu, stavljanje laktacije, raniji per os unos, manja učestalost po-
inciziji uterusa, kao i prema stepenu hitnosti. Incizija kože stoperativne mučnine i povraćanja) 9-11 .
kod SC izvodi se infraumbilikalno, longitudinalno i supra- Cilj ove studije je da se utvrde faktori rizika za pojavu i
pubično transverzalno (po Phannenstiel-u). Pristup uterusu intenzitet postoperativnog bola i drugih komplikacija nakon
intraabdominalno moguć je intraperitonealno i ekstraperi- carskog reza, a pre svega uticaj različitih tehnika anestezije.
tonealno. Incizije na uterusu mogu biti: korporalna, longitu-
dinalna, transverzalna nižeg segmenta uterusa i vertikalna
(klasična) nižeg segmenta uterusa. Prema stepenu hitnosti Metode rada
carski rez se klasifikuje na planirani (elektivni) i hitan .
2
Studija je dizajnirana kao kohortno, prospektivno ispiti-
Indikacije za izvođenje carskog reza se odnose na kom- vanje, sprovedeno u jednoj ustanovi tercijarnog tipa. U stu-
plikacije porođaja i faktora koji utiču na vaginalni porođaj, diju su uključene sve terminske porodilje podvrgnute car-
komplikacije trudnoće, prethodna oboljenja i pridružene skom rezu u našoj ustanovi, koje su bile prethodno zdrave
bolesti tokom trudnoće, a uglavnom se dele na indikacije ili imale neki blag do umeren poremećaj (ASA = 1-2) i koje
od strane majke i indikacije od strane ploda . Iako vaginalni su dale saglasnost za uključivanje u studiju. Kriterijumi za
3
porođaj ima niz prednosti nad operativnim završavanjem isključivanje pacijentkinja iz ispitivanja bili su: veliki broj loše
trudnoće, svedoci smo da se sve više porodilja i akušera od- kontrolisanih komorbiditeta (ASA ≥ 3), trudnoće van termina
lučuje za carski rez, što nije uvek povezano sa medicinskim prema gestacijskoj starosti i odsustvo saglasnosti.
indikacijama, već sa željama porodilja, pri čemu se gubi iz
vida da je ova hirurška intervencija povezana sa nizom ri- Istraživanje je obuhvatilo ukupno 533 pacijentkinje po-
zika . deljene u dve osnovne grupe: 284 pacijentkinja kojima je
4, 5
carski rez urađen u opštoj endotrahealnoj anesteziji (OETA
Kao i kod drugih hirurških intervencija, carski rez je po- grupa) i 249 pacijentkinja sa carskim rezom u regio-
vezan sa rizikom nastanka postoperativnih adhezija, incizio- nalnoj anesteziji (RA grupa). RA grupa je podeljena
nalnih hernija i infekcija rane, a takođe moguć je i veći gubi- na dve podgrupe: pacijentkinje rađene u spinalnoj ane-
tak krvi u toku intervencije, kao i komplikacije povezane sa steziji (SA grupa) - 162 ispitanice i pacijentkinje koje su
tehnikom anestezije. Ukoliko se intervencija izvodi u hitnim primile epiduralnu anesteziju (EA grupa) - 87 ispitanica.
uslovima, rizik znatno raste. Osim toga, moguće su i kom- Lične demografske (starost, socio-ekonomski status, obra-
plikacije kod novorođenčeta: neonatalna depresija (usled zovanje) i akušerske karakteristike (paritet i hitnost carskog
načina na koji prolaze kroz utero-placentarnu barijeru) i/ili reza) evidentirane su za svaku ispitanicu uključenu u studiju.
neonatalne povrede (pri otvaranju uterusa), među kojima Socijalni status određivan je ličnom procenom pacijentkinje
su najčešće incizije glave, lica i uva. Ne treba zanemariti ni ključnih životnih standarda (plata, troškovi i socijalna pri-
činjenicu da je, zbog uticaja anestezije (opšte), odložen prvi padnost).
kontakt majke i novorođenčeta, te je psihološki momenat

8 DOI: 10.5937/Galmed2308007M