Page 9 - GALENIKA MEDICAL JOURNAL

imunskog odgovora domaćina, VZV ima sposobnost da traj- za održavanje latentne infekcije . Slabljenje virus-specifičnog
12
no ostane u ciljnim ćelijama u latentnom stanju. Pod određe- celularnog imuniteta u starosti i u stanjima imunosupresije
nim okolnostima, posebno kod starijih osoba i kod postoja- povećava rizik od reaktivacije VZV, što se klinički manifestuje
nja imunosupresije, dolazi do njegove reaktivacije i nastanka kao HZ. Pošto i živi, atenuisan virus, koji se nalazi u vakci-
kliničkih manifestacija . ni protiv varičele, takođe može uzrokovati latentnu infekciju
4, 5
praćenu kasnijom reaktivacijom, pojava HZ se registruje i kod
Transmisija VZV se odvija inhalacijom infektivnog respi- osoba koje su vakcinisane protiv VZV . Reaktiviran virus se
8
ratornog sekreta ili aerosolizovanih virusnih partikula koje prvobitno umnožava u senzitivnim ganglionima, gde izaziva
potiču iz tečnosti vezikula, kao i direktnim kontaktom sa inflamaciju i hemoragičnu nekrozu nervnog tkiva . U daljem
13
nesasušenim kožnim lezijama . Period inkubacije kreće se u toku dovodi do zapaljenja senzitivnih nerava, preko kojih se
4
rasponu od 10 do 21 dan, obično 14 do 16 dana . Primarna širi do dermatoma, odnosno područja kože koje taj nerv iner-
4, 6
infekcija je obično bolest dečjeg doba (90% slučajeva se javlja više, gde izaziva karakterističnu vezikuloznu erupciju . Kao
6
pre 10. godine života) i manifestuje se kao varičela . Bolest je i kod varičele, nakon formiranja kruste, obolele osobe više
7
najčešće simptomatska i veoma kontagiozna. Procenjuje se nisu kontagiozne za okolinu .
14
da približno 90% neimunizovanih bliskih kontakata obolelih
osoba razvija kliničke manifestacije varičele . Virus prodire u Iako postoji malo podataka koji se odnose na rizik trans-
5
organizam preko sluzokože respiratornog trakta i konjuktive. misije VZV kod obolelih od HZ, procenjuje se da on iznosi oko
Odatle se širi u regionalne limfne čvorove, gde između 2. i 20% rizika koji postoji kod varičele . Do skora se verovalo da
15
4. dana od infekcije dolazi do virusne replikacije. Iz regional- se transmisija kod HZ odvija isključivo direktnim kontaktom
nih limfnih čvorova, između 4. i 6. dana, virus putem mono- sa inficiranim sadržajem vezikula, međutim, brojne publika-
nuklearnih ćelija periferne krvi dospeva u cirkulaciju i tada cije ukazuju na mogućnost širenja VZV udisanjem aerosoli-
nastupa primarna viremija praćena diseminacijom virusa. U zovanih virusnih partikula koje potiču iz tečnosti vezikula .
16
daljem toku odvija se drugi ciklus replikacije VZV u retikulo- Procenjuje se da osobe koje imaju promene na pokrivenim
endotelnim ćelijama jetre, slezine i drugih organa. Odatle se zonama (trup) imaju podjednaku verovatnoću širenja VZV
virus, obično između 14. i 16. dana nakon ekspozicije, ponovo kao i pacijenti koji imaju promene na otkrivenim delovima
rasejava u krvotok i nastupa faza sekundarne viremije. U tom tela (lice, ruke) . Pored toga, kod većine pacijenata sa HZ
17
periodu dolazi do invazije epiderma, što se klinički manife- detektovano je prisustvo viremije, sa potencijalnim rasejava-
stuje pojavom promena na koži . Bolest je kod imunokompe- njem VZV do respiratorne sluzokože i orofarinksa, što uka-
7
tentne dece obično benignog toka, dok se kod odraslih i imu- zuje na mogućnost prenošenja virusa kapljičnim putem .
18
nodeficijentne dece javljaju teže forme bolesti, sa mogućim PCR testom potvrđeno prisustvo virusa u serumu i mononu-
zahvatanjem centralnog nervnog sistema (CNS), pluća i dru- klearnim ćelijama periferne krvi podržava hipotezu da je HZ
gih visceralnih organa . Oboleli od varičele se smatraju kon- sistemska bolest sa kutanim manifestacijama, a ne isključivo
7
tagioznim 1–4 dana pre pojave kutanih manifestacija, pa sve dermatološko oboljenje .
19
do formiranja kruste . Ekspozicija VZV dovodi do produkcije
6
virus-specifičnih IgG, IgM i IgA antitela, od kojih IgG antitela
perzistiraju doživotno. Takođe, dolazi do stvaranja virus-spe- Epidemiologija i faktori rizika
cifičnog celularnog imunskog odgovora, koji verovatno ima
najveći uticaj na dužinu trajanja i težinu bolesti . Herpes zoster, zbog svoje učestalosti i pridruženih kom-
5
plikacija, predstavlja značajan problem u oblasti javnog
Nakon primarne infekcije, VZV se stacionira u senzitivnim zdravlja. Prema istraživanjima sprovedenim u različitim po-
ganglionima kranijalnih nerava i zadnjih korenova kičmene pulacijama, prethodnu ekspoziciju VZV imalo je čak i do 99%
moždine, autonomnim ganglionima enteričnog nervnog odraslih osoba, dok globalna seropozitivnost na VZV kod
sistema i astrocitima, gde dugo ostaje u latentnom stanju 6, dece i adolescenata iznosi iznad 90%, zbog čega veliki pro-
8 . Navode se dva potencijalna mehanizma širenja virusa do cenat stanovništva podleže riziku od njegove reaktivacije 20, 21 .
ciljnih nervnih ćelija: hematogena diseminacija u sklopu vi- Kada je u pitanju stanovništvo Srbije, seropozitivnost na VZV
remijskog stadijuma infekcije ili retrogradno širenje virusa registrovana je kod 84% stanovnika Vojvodine .
22
aksonskim putem sa inficirane kože . Iako precizni mehani-
9
zmi uspostavljanja latencije i kasnije reaktivacije VZV još uvek Potvrđeno je da incidencija i težina HZ progresivno raste sa
nisu utvrđeni, smatra se da tokom latentnog perioda speci- godinama starosti zbog slabljenja virus-specifičnog celularnog
23
fični imunitet domaćina sprečava virusnu replikaciju. Prema imuniteta . Rezultati različitih studija pokazuju da životni rizik
Houp-Simpsonovoj hipotezi (Hope-Simpson’s hypothesis) „pro- za pojavu HZ u opštoj populaciji iznosi između 15% i 30%, dok
gresivnog imuniteta“, VZV-specifična imunološka odbrana se je kod osoba starijih od 85 godina taj rizik značajno uvećan i do-
održava periodičnom, supkliničkom reaktivacijom virusa, kao stiže vrednost do 50% 16, 24 . Takođe, pojava postherpetične neu-
i kontaktima sa obolelima od varičele i HZ . Ovu teoriju podr- ralgije, najćešće komplikacije HZ, koja se inače retko sreće kod
10
žava i značajno manja učestalost HZ kod pedijatara, koji usled osoba mlađih od 50 godina, prisutna je kod 12% osoba u stari-
24
česte profesionalne ekspozicije održavaju adekvatan imunitet jim uzrasnim grupama . Imunosupresija uzrokovana virusom
koji sprečava virusnu replikaciju . Dosadašnja saznanja uka- humane imunodeficijencije (Human Immunodeficiency Virus –
11
zuju da je celularni imunitet domaćina od ključnog značaja HIV), različitim oblicima limfoma i leukemija, transplantacijom

REVIJALNI RADOVI Galenika Medical Journal, 2022; 1(2):8-15. 9