Page 23 - GALENIKA MEDICAL JOURNAL

dubinu opekotine, moraju se hospitalizovati i neke rizične proceniti neurološki status. Pacijenti sa izolovanim povreda-
grupe pacijenata, kao i specifične opekotine. Prema Ame- ma od opekotina su obično budni i svesni. Kod pacijenata
ričkom udruženju za opekotine kriterijumi za hospitalizaciju poremećenog stanja svesti treba posumnjati na trovanje
su sledeći: opekotine parcijalne debljine kože, kada je više ugljen monoksidom (CO) ili cijanidom (CN), ili na povredu
od 10% TBSA opečeno, opekotine neurogenih zona (kao što glave. Sledi pregled celog tela i kontrola životne sredine.
su lice, šake, stopala, genitalije i perineum, veliki zglobo- Pacijenti sa opekotinama su pod povećanim rizikom od gu-
vi), opekotine pune debljine kože (bez obzira na procenat bitka toplote i hipotermije. Svaki prianjajući materijal, uklju-
opečene površine), opekotine zadobijene električnom ener- čujući odeću, satove i nakit, treba ukloniti .
6
gijom i udarom groma, hemijske i inhalacione opekotine,
opekotine kod pacijenata sa pridruženom traumom (zbog
povećanog rizika za mortalitet ili morbiditet), opekotine kod Osnovni principi reanimacije tečnostima
pacijenata sa pridruženim bolestima (koje mogu da kompli-
kuju tok lečenja opekotina) i opečene osobe koje zahtevaju Nadoknada tečnosti je osnovna i najvažnija mera leče-
specijalnu socijalnu, emocionalnu ili rehabilitacionu podrš- nja opekotinske bolesti koja se sprovodi u cilju prevencije
ku . intravaskularne hipovolemije i nastanka opekotinskog šoka.
4
Opekotine koje zahvataju više od 20% ukupne telesne povr-
Slični su i kriterijumi Evropskog udruženja za opekotine šine, usled značajne ekstravazacije tečnosti u intersticijum,
(European Burn Association, EBA), s tim što je preciznije defi- dovode do smanjenja volumena cirkulišuće krvi, smanjenja
nisana površina opekotina u odnosu na uzrast: 5% TBSA kod minutnog volumena srca i neadekvatne perfuzije tkiva. Na-
dece mlađe od dve godine, 10% TBSA kod dece od 3-10 go- doknada tečnosti je jedna od ključnih intervencija za spa-
dina starosti, 20% TBSA kod odraslih i 10 % TBSA kod starijih savanje života u inicijalnom pristupu pacijentima sa opeko-
od 65 godina. U dodatne kriterijume za hospitalizaciju, uz tinama. Neadekvatna ili zakasnela reanimacija tečnostima
sve one navedene od strane ABA, EBA navodi i sve cirkumfe- dovodi do multisistemske organske disfunkcije. S druge
rentne opekotine (bez obzira na uzrast), opekotine kod pa- strane, preterana reanimacija, povećavajući formiranje ede-
cijenata kojima je potrebna posebna socijalna, emocionalna ma i izazivajući komplikacije kao što su kompartment sin-
7
ili rehabilitaciona podrška, a među komorbiditetima EBA dromi, takođe povećava morbiditet i mortalitet .
posebno izdvaja bolesti koje su udružene sa opekotinskom
bolešću, kao što je epidermalna nekroliza, nekrotizirajući Najbolji put administriranja tečnosti je intravenski. U
fasciitis, stafilokokni sindrom opečenog deteta. EBA takođe slučajevima teške povrede sa ekstenzivnim opekotinama,
preporučuje transfer u specijalizovane centre za opekotine upotreba perifernih vena nije opravdana. Opekotine veće
u svim gore navedenim slučajevima, kao i u slučaju da po- od 30% TBSA zahtevaju plasiranje centralnog venskog kate-
stoji potreba za resuscitacijom opekotinskog šoka i u sluča- tera. Kao privremena opcija, intraosealni pristup može biti
ju da postoji bilo kakva sumnja ili nedoumica u vezi lečenja spasavajući, ali su brzine protoka ograničene. Kod opeko-
dece sa preko 10% i odraslih preko 15% opečene površine . tina manjih od 30%, oralna ili enteralna reanimacija tako-
5
đe može biti od velike pomoći. Naravno, ovde treba voditi
računa o motilitetu gastrointestinalnog trakta koji je često
Inicijalni tretman opekotina narušen tokom prvih sati, a nekada i nekoliko dana nakon
povrede.
Ukoliko se, na osnovu napred navedenih kriterijuma,
ustanovi da opekotina predstavlja tešku traumu, tada je po- Prilikom otpočinjanja i sprovođenja reanimacije tečno-
trebno pratiti ABLS (Advanced Burn Life Support) - protokol stima, neophodno je imati na umu da postoje određene
tokom inicijalne procene. Primarni pregled treba započeti grupe pacijenata koje imaju povećani rizik od neuspeha
procenom veličine opečene površine i opšteg stanja paci- reanimacije i/ili razvoja komplikacija tokom reanimacije. Pa-
jenta (da li je vitalno ugrožen), a po potrebi i obezbeđenjem cijenti sa značajnim komorbiditetima (npr. srčana insufici-
disajnog puta i vratne kičme. Sledeći prioritet je procena di- jencija, ciroza, postojeća bubrežna insuficijencija, morbidna
sanja i ventilacije. Akutni respiratorni distres kod pacijenata gojaznost) često ne reaguju na uobičajeni način na reani-
sa opekotinama i traumama može biti rezultat tenzionog maciju tečnostima i moraju se adekvatno pratiti. Stariji paci-
pneumotoraksa, otvorenog pneumotoraksa ili masivnog jenti kao i deca, manje su tolerantni na „promene“ u statusu
hemotoraksa, koji zahteva trenutnu dekompresiju. Takođe, zapremine. U ovu grupu pacijenata spadaju i pacijenti sa in-
sumnja na inhalacionu opekotinu zahteva hitnu intubaciju halacionim povredama, pacijenti sa udruženim povredama
traheje (jer se kasnije može stvoriti edem, koji će otežati ili (unutrašnja krvarenja), povrede nastale dejstvom električne
onemogućiti disanje usled opstrukcije velikih disajnih pu- struje visokog napona itd. Za navedene, posebno rizične
teva). Sledi procena stanja cirkulacije. Kod svih pacijenata grupe pacijenata, potreban je pažljiv monitoring.
sa opekotinama što pre treba uspostaviti venski put. Ako
je kanulacija perifernih vena otežana, može se obezbediti
intraosealni pristup ili centralni venski pristup. Izotonični Izbor i doziranje tečnosti
kristaloidni bolus treba primeniti ako je pacijent hipotenzi- Prvi i najbolji izbor za inicijalnu nadoknadu tečnosti kod
van. Kada se postigne početna stabilnost cirkulacije, treba opekotina su izotoni kristaloidni slani rastvori. Ringer laktat

REVIJALNI RADOVI Galenika Medical Journal, 2023; 2(8):19-24. 21