Page 38 - GALENIKA MEDICAL JOURNAL

je hirurško lečenje veliki izazov, jer svaki uspeh znači sma- mogu, u nekom momentu, razviti ulceraciju na stopalu.
njenje invaliditeta, očuvanje funkcionalnosti i bolji kvalitet Rane na stopalu su kolonizovane ili naseljene bakterijama,
života. Osim hirurškog lečenja koje uključuje, pre svega, pa se kod 60% njih razvije infekcija. Uzročnici infekcije mogu
lokalni tretman (debridman), od velikog značaja je izbega- biti različite bakterije, ali je utvrđeno da je najčešći uzročnik
vanje opterećenja stopala, dugotrajna antibiotska terapija Staphiloccocus aureus. Najčešće je izolovan u ranama kod
i mere za poboljšanje cirkulacije, što može smanjiti potrebu osteomijelitisa (oko 30%). Pseudomonas aeruginosa javlja se
za amputacijom i do 50%. kao druga najčešće prisutna bakterija u oko 17% slučajeva.
Ostale, najčešće prisutne bakterije su Enterococcus faecium,
Klebsiella pneumoniae, Acinetobacter baumannii i Enteroba-
Patogeneza cter spp. Prisustvo najčešćih bakterija u ranama kod DF izra-
žava akronim ESKAPE .
3
Smanjenje irigacije krvlju bitan je doprinoseći faktor u
pojavi promena na stopalu - najpre se javljaju promene i Infekcija na dijabetesnom stopalu može biti neprepo-
oštećenja, zatim nastaju rane i na kraju dolazi do gangre- znata, jer često počinje kao ulceracija koja se održava, a
ne. Drugi činilac je polineuropatija koju odlikuje smanjenje da pacijent nema značajnije smetnje zbog polineuropatije.
senzibiliteta i gubitak protektivne uloge bola. Treći činilac je Kada ulceracija traje dve i više nedelja potrebno je uraditi ra-
pritisak i trenje koji, u kombinaciji sa prethodnim faktorima, diografiju stopala jer se mogu videti osteolitične promene,
dovodi do promena na stopalu. Dalji posledični činilac ne- sekvestri, luksacije. Radiografske promene uz perzistentnu
uroloških promena je varijanta neuropatskog stopala koje ulceraciju upućuju na koštanu i/ili zglobnu infekciju i potre-
odlikuje pojava deformiteta i resorpcije kostiju stopala, koji ban je hirurški debridman. Hronične rane kod DF mogu u
pritom nisu praćene bolom. Ovi činioci deluju nezavisno ili kratkom periodu poprimiti znake akutne infekcije sa znaci-
češće udruženo i pri uobičajenoj aktivnosti (hod, pritisak, ma celulitisa ili flegmone, zahvatajući proksimalnije delove
trenje) i dovode do promena različitog intenziteta na sto- noge.
palima.
Dijabetična ulceracija na stopalu je uglavnom uzroko-
Period vremena u kome se mogu javiti promene može vana kombinacijom više spoljašnjih i unutrašnjih faktora.
biti kraći ili duži i vrlo je varijabilan. Infekcija je još jedan či- Spoljašnji faktori uključuju, pre svega, one mehaničke, kao
nilac koji prati promene na stopalu, a posebno pojavu rana. što su pritisak, trenje, povreda sa ranom i dr. Od unutraš-
Dijabetesno stopalo odlikuju promene cirkulacije, senzi- njih činilaca, najčešće je prisutan tzv. intrinzični mehanički
biliteta, trofike na koži, noktima zglobovima i anatomskim pritisak struktura na kožu, a takođe i periferna neuropatija,
odnosima. Odmakle promene su poseban rizik za nastanak vaskularna insuficijencija, oštećenje protoka magistralnih
infekcije, što dalje vodi propadanju tkiva, širenju infekcije, krvnih sudova i/ili završnih kapilara, mikrocirkulacije i osla-
pojavi gangrene i septičnih stanja . Komplikacije se u ve- bljen imuni odgovor domaćina. Neuropatija se javlja u dva
4, 5
likom broju završavaju amputacijama delova prstiju, celih modaliteta: kao periferna neuropatija, koja se karakteriše
prstiju, delova stopala ili potkolenim i natkolenim amputa- oslabljenim senzibilitetom i kao tzv. neuropatski zglobovi
cijama noge. U razvijenim zemljama najveći broj amputacija (Sharcot arthropathia), koja se karakteriše spuštanjem svo-
se uradi zbog dijabetesa. Ovome doprinose duži životni vek dova stopala, osteolizom kostiju središnjeg dela stopala, po-
i bolji uslovi medicinske nege . javom većih deformiteta stopala, a da pri tim promenama
6-9
nema bolova. Sreću se različiti stepeni osteolize i različite
forme deformiteta. Osteoliza različitog stepena je tipična u
Komplikacije tarzometatarzalnom delu. Deformitet se može prezentovati
spuštenim uzdužnim svodom stopala uz sačuvanu vertikal-
Ulceracije stopala, infekcije i Šarkotova (Charcot) neuro- nu osovinu stopala ili sa ekstremnim valgusom stopala 10, 13 .
patska osteoartropatija su tri ozbiljne komplikacije dijabete-
snog stopala. Gangrena, kao jedna od najtežih komplikacija
dijabetesa i dijabetesnog stopala, završava se amputacijom Klinička slika
kod približno 20% pacijenata sa ranama na stopalu. Posle
urađene amputacije, 70% pacijenata živi 2 - 5 godina 10-13 . Klinička slika kod dijabetesnog stopala ima širok dijapa-
zon ispoljavanja u zavisnosti od ekstenzivnosti, potrebe za
Poseban problem predstavlja infekcija kod dijabetesnog neodložnim lečenjem, trajanja lečenja i potencijala za razvoj
stopala. Može biti inicijalni klinički znak ne samo DF, već i gangrene na delu prsta ili zahvatanja celog stopala . Najče-
5
dijabetesa. Takođe, može se pojaviti kao dodatna kompli- šće početne promene, kao što su suva koža, oslabljen senzi-
kacija bilo koje promene kod DF. Infekcija kod DF se može bilitet, zadebljanja kože, ograničeni pokreti prstiju, kontrak-
razviti kao akutna, naglo, u kraćem periodu, tokom par ture, deformiteti, ostaju neprimećene. Progresija promena
dana ili kao hronična, koja traje bez značajnijih kliničkih ma- može da traje dugo, nekada i godinama. Pacijenti početne
nifestacija. Kao takva može biti neprepoznata kao infekcija promene i ne prepoznaju kao problem sa kojim je potrebno
rane i otežavati srastanje rane ili, u nekom momentu, do- da se suoče i preveniraju veće promene.
vesti do egzacerbacije hronične infekcije u akutnu formu i
čak sistemsku infekciju. Oko 25% pacijenata sa dijabetesom

36 DOI: 10.5937/Galmed2308035V